Maria Pawlikowska-Jasnorzewska "Kobieta - Ikar"

 Kobieta-Ikar leci dłużej, 

                bo jest lżejsza

Powietrze ją unosi i wiatr ją chwyta pod ramię

Wzlatuje bez nadziei uśmiechnięta jak gejsza

po czym spada tak ciężko

                                jak kamień

Roxane Gay "Głód. Pamiętnik (mojego) ciała"

 

Autorka snuje wnioski o tym, jak jest w świecie postrzegana otyłość. Otóż jak choroba. Znika człowiek, znika nawet płeć i seksualność. Znika zawód, zajęcie. Pozostaje grubas. Roxane Gay zwierza się, że zapraszana na wywiady i konferencje, była przeoczana przez organizatorów, traktowana jak przypadkowy gość: ludzie „zakładają, że nie jesteśmy ani mądre, ani zdolne, skoro mamy tak niesforne ciała”.

Znakomita, mądra, choć niewątpliwie przygnębiająca książka. I bynajmniej nie jest to afirmacją spod znaku obowiązującej w USA idei „ciałopozytywności”, choć Autorka daleka jest także od samokrytyki. Nie ulega pokusie obwiniania siebie ani otoczenia, lecz konfrontuje się uczciwie ze sobą, przyznając, że w „najcięższym momencie życia” ważyła 261 kg. Rodzinka plus katolickie wychowanie w tle dopełniają obrazu beznadziei...

Mam szczęście być szczupłą osobą - ale moje podejście do ludzi otyłych uległo gigantycznej zmianie po przeczytaniu Głodu. 

Wanda Hagedorn, Ola Szmida "Twarz, brzuch, głowa"

O mojej świeżo rozbudzonej miłości do powieści graficznej pisałam już przy okazji wspaniałego Klubu detektywów i Wilka. Ale komiksy - jak kino - bywają mocno zaangażowane społecznie. I oto jeden z nich.

Hadegorn, od lat 80. mieszkająca w Australii, zauroczyła mnie już powieścią graficzną Totalnie nie nostalgia z rysunkami Jacka Frąsia (2017r.). Teraz uderza w czułe punkty feminizmu wdzięczną książką Twarz, brzuch, głowa, podejmując niełatwy temat wielopoziomowego wstydu z jakim dzień po dniu zmagają się kobiety. Autorką rysunków tym razem jest Ola Szmida (pokochałam jej prace od pierwszego wejrzenia!), nagradzana ilustratorka i reżyserka filmów animowanych. Obie razem wspaniale pokazują, że jest miejsce dla kobiet w powieści graficznej. I to wcale nie za cenę tworzenia komiksów dla dzieci albo fantastyki dla geeków.

To książka dla mnie - kobiety niewidzialnej. Kobiety, która - jak szara mysz - idąc ulicą nie wzbudza ani niechęci, ani podziwu. Nie ma jej, bo w pewnym wieku kobiety przestają istnieć. Jeszcze nie staruchy, już nie apetyczne "milfy". Kobiety, które nie wiedzą, czy jeszcze walczyć o wygląd, czy już i tak nie warto. A może nie wypada? Przecież po stu latach walki feminizmu o wyzwolenie spod dyktatu wyglądu nie sposób nawet przyznać, że może chciałoby się coś zrobić z tymi zmarszczkami, jakoś dodać głębi spojrzeniu, może nieco wydłużyć te rzęsy....

 

Hagedorn dokładnie wyczuwa te rozterki, składa opowieść o starzeniu się, cielesności, społecznych oczekiwaniach w stosunku do kobiet i ich konsekwencjach. O tym, jak łatwo sprowadzić na ziemię kobietę w sile wieku, pytając czy nie pora zafarbować włosy lub czy pomaga dzieciom przy wnukach. Sprowadzając ją do roli babci - bo na babcię wygląda...

Ja też widuję w lustrze tę obcą babę, która najwyraźniej zjadła śliczną 20-latkę, jaką niedawno jeszcze byłam. Hagedorn posługuje się (za Simone de Beauvoir) terminem "obca kobieta". Proces starzenia się - to truizm - jest znacznie okrutniejszy dla kobiet niż dla mężczyzn. Odziera nas z najważniejszej waluty jaką mamy na forum publicznym: wdzięku i uroku. Można pocieszać się rozumem, dojrzałością itp. Ale jak je przenicować na zewnątrz?

Hagedorn ujęła to w sposób prosty i oczywisty: 

Całe bogactwo doświadczeń, wiele lat składających się na to, kim jesteśmy, zostaje zredukowane do jednego momentu. Pytania: ile wnuków?

Pisze też, że lęk przed starością jest w pewnym sensie gorszy od egzystencjalnego lęku przed przemijaniem. Bo śmierci nie doświadczamy świadomie, a bycia starzejącą się kobietą - tak. Bo stare kobiety są na samym dole hierarchii społecznej z czego podświadomie każda z nas zdaje sobie sprawę. Bez atrakcyjnego wyglądu tracimy przywileje i uprawnienia.I cóż nam z tego, że Susan Sontag nawołuje, aby odrzucić maski, pokazać, jak wyglądamy. Ryzykujemy, że tym szybciej znikniemy z obiegu społecznego. Że nawet na konferencji naukowej - lepiej będzie się prezentowała miła buzia pani doktor niż pomarszczona twarz pani profesor.

Czy warto zatem sięgnąć po botoks? Tu właśnie trafiasz na komiks Wandy Hagedorn i jej osobiste próby testowania tego, co najlepsze. Na pół gorzkie, na pół komiczne przygody, opisane są ze swadą i zilustrowane mistrzowsko. Przygody, które okazały się - dosłownie - krwawą nauczką, są jednak czymś więcej niż absurdalnym doświadczeniem białej kobiety z klasy średniej. Są problemem społecznym, o którym rzadko jeszcze mówi się publicznie. Problemem, który dotyczy tej mniej ważnej części ludzkości.

Czy nieudane zabiegi to tylko nauczka? Pretekst do nawrócenia na filozofię Sontag? Pożegnanie złudzeń? Poddanie się? A co z podwójnym wstydem: wstydem, że się starzejemy i jeszcze większym wstydem, że nas to zamartwia na śmierć? Hagedorn nazywa go patriarchalnym pasożytem, ale nie podpowiada jak się go pozbyć. Zamiast tego wyraża nasze (kobiece) rozterki i lęki.

Filozofka Julia Kristeva nazywała akty pisania małymi rebeliami i twierdziła, że w skorumpowanym klimacie politycznym wielkie rewolucje są niemożliwe. Swój bunt i opór wobec systemu wyrażała przez jego analityczne i krytyczne opisanie. Była za to krytykowana – zarzucano jej, że odwodzi ludzi od aktywnej walki o zmianę, godzi się na kompromis małych aktów oporu.

Nie wiem, czy małe punkty oporu coś zmienią. Na pewno jednak dodają siły mojej szarej myszy, która przebiega codziennie ulicami i wie, że nie jest sama, choć nadal nikt jej nie widzi.

Marcin Gutowski "Bielmo. Co wiedział Jan Paweł II"

 

Marcin Gutowski otrzymał już niejedną nagrodę na demaskowanie systemu krycia pedofilii w kościele. Dostał m.in. nagrodę za reportaż "Don Stanislao. Druga twarz kardynała Dziwisza" (materiał ukazał się 9 listopada 2020 roku w programie TVN 24 "Czarno na białym").

Tym razem wraca z dokumentami i wywiadami świadczącymi o szerszej niż dotychczas zakładano wiedzy, jaką w tym zakresie musiał posiadać Jan Paweł II. Poruszająca książka, przytłaczająca - szczególnie zapewne dla tych, którzy uznawali JPII za swojego przewodnika duchowego. Najbardziej poruszające było wspomnienie autora z rozmowy z własną matką, która bardzo nie chciała poznać prawdy, gdyż oznaczałaby ona zrujnowanie ważnej części systemu wartości, które symbolizowała tak postać JPII, jak i cała organizacja kościelna.

Przygnębiająca w swoim ostatecznym wydźwięku książka. Ale właśnie dlatego - niezwykle ważna.

Kazimierz Przerwa-Tetmajer "Szukam cię zawsze..."

 Szu­kam cię za­wsze, choć wiem, że nie znaj­dę,
tę­sk­nię do cie­bie, choć wiem, że cię nie­ma,
idę za tobą, choć wiem, że nie zaj­dę
do twe­go domu, ści­gam cię oczy­ma,
choć cię nie wi­dzę, choć wiem, że cię nie­ma.

Do żad­nej z ko­biet, któ­rem wi­dział w ży­ciu,
tyś nie­po­dob­na — wi­dzę cię w mych oczach
jak gdy­by w ja­kiemś przy­mglo­nem od­bi­ciu;
jak kwiat, w stru­mie­nia od­bi­ty prze­zro­czach,
jak gwiaz­dą we mgłach, wi­dzę cię w mych oczach.

I oto te­raz, w tę noc księ­ży­co­wą
ci­chą i ja­sną, kie­dym rzu­cił tłu­my:
czu­ję twe ręce gdzieś nad moją gło­wą,
i pe­łen je­stem o to­bie za­du­my,
i żyw­szą dla mnie je­steś, niż te tłu­my.

I z zim­nem ser­cem wśród lu­dzi prze­cho­dzę
za­le­d­wie pa­trząc i wi­dząc, pół we śnie —
cie­bie je­dy­nie cze­kam na mej dro­dze,
i choć się za­wsze za­wo­dzę bo­le­śnie,
szu­kam cię wszę­dzie, prze­czu­wam cię we śnie.